Co to jest hemodializa?

Wykonywana kilka razy w tygodniu, hemodializa pozwala pacjentom odzyskać zdrowie i dobre samopoczucie, a nawet podróżować czy wrócić do pracy. Rozpoczęcie leczenia wymaga wcześniejszego przygotowania organizmu pacjenta. Hemodializa nie może też być stosowana u każdego, przeciwwskazaniem jest m.in. zaawansowana demencja.

Najskuteczniejszym sposobem leczenia pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek jest przeszczep tego organu. Z oczywistych względów jednak lista osób oczekujących na transplantację jest dłuższa niż dostępnych narządów. Aby umożliwić pacjentom z chorobami nerek normalne funkcjonowanie, stosuje się terapie nerkozastępcze. Wśród nich najbardziej popularną jest hemodializa.

Co to jest hemodializa?

Hemodializa polega na oczyszczaniu krwi z nadmiary wody i szkodliwych produktów przemiany materii za pomocą specjalnego aparatu, nazywanego sztuczną nerką. Dializator zbudowany jest z tysięcy cienkich rurek, przez które przepuszczana jest krew pacjenta. Podczas hemodializy obecne w niej toksyny i inne niepożądane substancje przenikają przez błonę półprzepuszczalną do płynu dializacyjnego. Ścianki rurek nie przepuszczają jednak komórek oraz białek krwi. Natomiast z procesie ultrafiltracji z osocza chorego usuwany jest nadmiar wody.

Cały proces oczyszczania krwi nadzorowany jest przez elektroniczne układy aparatu do hemodializy. Zabiegi przeprowadzane są w specjalistycznym ośrodku, do którego pacjent zgłasza się 3 razy w tygodniu. Każda hemodializa trwa od 3 do 5 godzin. Przed podłączeniem do dializatora pacjent jest ważony w celu oceny przyrostu wody nagromadzonej od czasu ostatniej dializy. Przed zabiegiem w ciało chorego wkłuwa się igły, a następnie za pomocą dwóch elastycznych drenów łączy się je z dializatorem. Aby zapobiec krzepnięciu krwi, pacjentowi podawany jest lek przeciwzakrzepowy, najczęściej heparyna.

Hemodializa – wskazania i przeciwwskazania

Wskazaniem do hemodializy może być zarówno trwała niewydolność nerek, jak i zatrucie organizmu różnymi toksycznymi substancjami, np. alkoholem metylowym i etylowym, amfetaminą, kwasem acetylosalicylowym czy różnego rodzaju lekami. Natomiast wśród chorób będących bezwzględnym wskazaniem do hemodializy można wymienić:

• Mocznicowe zapalenie osierdzia
• Odporną na leczenie kwasicę
• Hiperkaliemię o ciężkim przebiegu
• Obrzęk płuc – przewodnienie niereagujące na diuretyki
• Stężenie mocznika w surowicy krwi powyżej 250 mg/dl

Choć hemodializa jest najnowocześniejszą i najchętniej stosowaną metodą leczenia nerkozastępczego, nie u każdego pacjenta może być wykonana. Wśród przeciwwskazań do hemodializy nerek można wymienić:

• Nieodwracalne uszkodzenie innych narządów
• Przebyty ciężki udar mózgu
• Końcowe stadia choroby nowotworowej, obecność przerzutów
• Odporne na leczenie, ciężkie stany zakaźne (np. rozpadowa gruźlica płuc)
• Hipotensja nieodpowiadająca na leki presyjne
• Zespół psychoorganiczny
• Zaawansowana demencja

Hemodializy nie wykonuje się też u pacjentów chorych psychicznie, których choroby nawet potencjalnie niosą ze sobą ryzyko braku współpracy podczas leczenia. Nigdy też nie wykonuje się dializ bez zgody pacjenta.

Przygotowanie do hemodializy

Rozpoczęcie leczenia hemodializami wymaga wcześniejszego wytworzenia dostępu naczyniowego. Najlepszą opcją jest przetoka tętniczo-żylna z własnych naczyń pacjenta. Zazwyczaj tworzy się ją na przedramieniu niedominującej ręki, rzadziej na ramieniu. Przetoka to chirurgiczne połączenie tętnicy i żyły pacjenta – dzięki takiemu rozwiązaniu średnica żyły się powiększa, co powoduje większy przepływ krwi. Ponadto ściany żył ulegają pogrubieniu. Zanim pacjent zostanie poddany pierwszej hemodializie, przetoka musi dojrzeć. Trwa to około miesiąca – w tym czasie zalecane jest wykonywanie specjalnych ćwiczeń.

Sztuczna przetoka tętniczo-żylna to rozwiązanie stosowane u chorych, których naczynia nie umożliwiają wytworzenia własnej przetoki. Pomiędzy żyłę a tętnicę wszczepiana jest elastyczna rurka, do której później za pomocą igły wprowadzane będą płyny dializacyjne. Podobnie jak w przypadku przetoki z naczyń własnych, sztuczną przetokę najczęściej wszczepia się na kończynach górnych. Jeśli nie jest to możliwe, zabieg wykonuje się nawet na klatce piersiowej lub udzie. Sztuczna przetoka tętniczo-żylna nie wymaga tak długiego okresu „dojrzewania”, jednak niesie ze sobą większe ryzyko powikłań, m.in. zakrzepów i infekcji.

Przebieg leczenia hemodializami

Hemodializa wymaga od pacjenta dużej samodyscypliny. Prawidłowy przebieg leczenia wymaga regularnego stawiania się na dializę o umówionych porach. Natomiast sama hemodializa jest zabiegiem bezbolesnym, dobrze tolerowanym przez większość pacjentów. Czasem podczas dializy pojawiają się nudności, zawroty głowy, ból czy skurcze mięśni. Reakcja ta stanowi wynik zbyt dużej ultrafiltracji. Aby uniknąć takich nieprzyjemności podczas hemodializy, należy pomiędzy zabiegami przestrzegać zaleceń dotyczących picia płynów i spożycia soli.

Pacjenci dializowani mogą podróżować. Umożliwia im to sieć ośrodków dializacyjnych rozlokowanych w różnych miejscach na świecie. Na tak zwane dializy gościnne nastawione są przede wszystkim ośrodki w punktach turystycznych. Zanim jednak wybierzemy się na wakacje, pamiętajmy o wcześniejszym zgłoszeniu tego faktu w stacji dializ, z której chcemy korzystać. Najlepiej zrobić to minimum miesiąc przed planowaną podróżą.

Hemodializa – możliwe powikłania

Pacjenci z objawami chorób nerek przed rozpoczęciem hemodializy muszą być dokładnie przebadani. W niektórych przypadkach ta metoda leczenia nerkozastępczego może nieść ze sobą ryzyko powikłań zdrowotnych.

Możliwe powikłania hemodializy:

• Zaburzenia rytmu serca
• Hipoksemia
• Zapalenie wątroby typu B lub C
• Metaboliczna choroba kości
• Nabyta wielotorbielowatość nerek
• Niedokrwistość
• Hipotensja dializacyjna
• Zakażenie wirusem HIV
• Zakażenie cytomegalowirusem
• Kurcze mięśniowe

W przypadku występowania przeciwwskazań i zwiększonego ryzyka powikłań, lekarz prowadzących może zdecydować o zrezygnowaniu z hemodializy na rzecz dializy otrzewnowej.

Życie z hemodializą

Rozpoczęcie leczenia chorób nerek to dla wielu pacjentów szansa powrotu do normalnego życia. To prawda, iż będzie ono mocno ograniczone przez konieczność stawiania się na zabiegi do stacji dializ, jednak poprawa jakości życia jest warta tych wyrzeczeń. Pacjenci, których stan zdrowia znacznie się poprawia, mogą uczyć się, podróżować, a nawet pracować. Hemodializa pozwala też na bezpieczne przejście przez okres ciąży i porodu u kobiet, które ze względu na chorobę nerek wcześniej nie miały takiej możliwości. Oczywiście należy pamiętać, iż leczenie hemodializami wymaga m.in. przestrzegania zasad odżywiania, np. ograniczenia spożycia niektórych pokarmów i picia wody.