Zarówno przewlekła, jak ostra niewydolność nerek to choroby, które rozwijają się podstępnie, często nie dając żadnych objawów. Dlatego tak ważna jest czujność i szybkie reagowanie na wszelkie niepokojące symptomy – nawet te pozornie niewinne, takie jak częste nocne podróże do ubikacji.
Niewydolność nerek nazywana bywa „niemą” chorobą. Oznacza to, iż pacjent może żyć z nią nawet wiele lat, bez żadnych widocznym objawów. Stan ten dotyczy także dzieci, które z różnych przyczyn zapadają na choroby nerek. Na szczęście dzięki dbałości w badaniu kobiet w ciąży, obecnie niewydolność nerek u dzieci wykrywa się częściej niż jeszcze kilkanaście lat temu. W Polsce leczeniu nerkozastępczemu podlega ponad 800 dzieci.
Czym się różni przewlekła niewydolność nerek od ostrej niewydolności nerek?
Przewlekła niewydolność nerek to choroba, która w przypadku dzieci najczęściej jest wynikiem wad wrodzonych lub powikłaniem po różnego rodzaju infekcjach. Przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów lub mogą być one nieswoiste. W przypadku niewydolności ostrej najczęściej mamy do czynienia z wystąpieniem różnych patologii w obrębie działania organizmu czy np. z zatruciem lekami. Niewydolność w formie ostrej może objawiać się silnym bólem, nagłym wzrostem ciśnienia tętniczego lub innymi dolegliwościami, które nie pozostawiają żadnej wątpliwości, że należy jak najszybciej udać się do lekarza.
Ostra niewydolność nerek u dzieci – przyczyny
U małych pacjentów ostra niewydolność nerek może być spowodowana nagłym zmniejszeniem napływu krwi do tych narządów. To konsekwencja poważnych nieprawidłowości, np. krwotoku, niewydolności krążenia czy wstrząsu. Uszkodzenie miąższu nerek może też nastąpić pod wpływem działania toksycznych substancji, np. glikolu etylenowego. Dziecko może ulec zatruciu lekami, np. z grupy NLPZ, antybiotykami czy niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.
Dzieci są grupą, w której znacznie rzadziej niż u dorosłych występuje zablokowanie drożności moczowodów, np. w wyniku nacieku przez guz nowotworowy czy występowanie kamieni. Istnieją również przyczyny niezwiązane bezpośrednio z samymi nerkami. Na przykład przy uszkodzeniu komórek mięśniowych uwalniana z nich mioglobina może zablokować światło kanalików nerkowych, co prowadzi do ostrej niewydolności nerek.
Objawy ostrej niewydolności nerek u dzieci
Lista możliwych objawów ostrej niewydolności nerek u dzieci jest dość długa, a każdy z nich jest niecharakterystyczny.
Możliwe objawy ostrej niewydolności nerek u dzieci:
- Bóle w okolicy lędźwiowej
- Biegunka
- Wymioty
- Odwodnienie
- Skąpomocz (zmniejszenie ilości wydalanego moczu – mniej niż 500 ml na dobę)
- Bezmocz (mniej niż 100 ml na dobę)
- Zwiększenie ilości wydalanego moczu
Z drugiej strony mali pacjenci z ostrą niewydolnością nerek mogą nie wykazywać żadnych nieprawidłowości w ilości wydalanego moczu. Jeśli jednak rodzice zauważą jakiekolwiek niepokojące objawy, mają prawo poprosić pediatrę o skierowanie do poradni nefrologicznej. Diagnoza opiera się m.in. na pomiarze stężenia kreatyniny we krwi.
Przyczyny przewlekłej niewydolności nerek u dzieci
Przewlekła niewydolność nerek u dzieci może mieć charakter wrodzony lub nabyty. W pierwszym przypadku nieprawidłowości można wykryć już w okresie płodowym podczas badania prenatalnego. W takim wypadku poród odbywa się w odpowiednim szpitalu, który może zapewnić noworodkowi opiekę nefrologiczną. Wrodzona niewydolność nerek u dzieci najczęściej ma podłoże genetyczne.
Przewlekła niewydolność nerek o charakterze nabytym to najczęściej powikłanie po infekcji, np. zakażenia paciorkowcami. W wielu przypadkach jednak przyczyna choroby nerek jest trudna, a czasem wręcz niemożliwa do ustalenia. Czym później rozpoczęte leczenie, tym trudniej o prawidłową diagnozę problemu źródłowego.
Objawy przewlekłej niewydolności nerek u dzieci
Podobnie jak w przypadku niewydolności ostrej, przewlekła niewydolność nerek może dawać objawy nieswoiste lub nie dawać ich wcale. Niestety, nie świadczy to o łagodnym przebiegu choroby. W rzeczywistości przewlekła niewydolność nerek u dzieci jest stanem bardzo niebezpiecznym, mogącym prowadzić nawet do całkowitej utraty czynności tych narządów.
Możliwe objawy przewlekłej niewydolności nerek:
- Ból w okolicy lędźwiowej
- Zaburzenia w oddawaniu moczu (dziecko budzi się wielokrotnie w ciągu nocy, by udać się do toalety, oddaje bardzo małe ilości moczu itp.)
- Obrzęki nóg, rąk, twarzy, okolic oczu
- Ból i pieczenie przy oddawaniu moczu
- Wysokie ciśnienie krwi
- Gorączka
- Krwiomocz
- Zmieniona barwa moczu
- Zmieniony zapach moczu
- Niedokrwistość
Zdarza się jednak, iż u chorego dziecka nie wystąpi żaden z powyższych objawów. Dlatego tak ważne jest profilaktyczne wykonywanie badań. Każdy mały pacjent powinien mieć raz w roku obowiązkowo wykonane badanie ogólne moczu oraz morfologię krwi. Już od 3 roku życia dziecko powinno mieć regularnie mierzone ciśnienie tętnicze. Uzyskane wyniki pozwalają na wczesne wykrycie chorób nerek, a także wielu innych nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu.
Niewydolność nerek u dzieci – leczenie
W początkowej fazie choroby możliwe jest zastosowanie leków, m.in. glikokortykosteroidów podawanych dożylnie lub doustnie. Lekarz może też zadecydować o konieczności wykonania zabiegu chirurgicznego. Schyłkowa niewydolność nerek u dzieci wymaga zastosowania leczenia nerkozastępczego. Najlepszą jego formą jest przeszczepienie nerki. Transplantację można wykonać nawet u niemowlaka – warunkiem jest masa ciała powyżej 8-9 kg. Przeszczep nerki daje małemu pacjentowi szansę na dobry rozwój i normalne życie. W przyszłości kobiety mogą nawet zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Optymalną sytuacją jest, gdy dawca organu to żywy członek rodziny malucha. Przeszczepy od dawców żywych funkcjonują znacznie lepiej i dłużej niż organy pobrane od zmarłych.
W oczekiwaniu na przeszczep pacjent poddawany jest dializom. U małych dzieci standardowo wykonuje się dializę otrzewnową – leczenie, w którym do oczyszczania krwi wykorzystuje się otrzewną zajmującą się w jamie brzusznej chorego. Otrzewna działa jak filtr, poprzez który do płynu dializacyjnego przedostają się zbędne produkty przemiany materii. Dużą zaletą dializy otrzewnowej jest możliwość wykonywania zabiegów w domu.
Hemodializa wymaga odpowiedniej średnicy naczyń krwionośnych. Tej formy leczenia niewydolności nerek nie stosuje się więc u małych dzieci. W przypadku nastolatków oceny stanu zdrowia i ewentualnego wyboru metody leczenia nerkozastępczego dokonuje lekarz prowadzący w porozumieniu z pacjentem i jego rodziną.
