Oczyszczają krew, produkują mocz, usuwają nadmiar wody z organizmu, ale też biorą udział w regulowaniu gospodarki hormonalnej – to tylko niektóre z wielu ważnych funkcji nerek. Zaburzenia pracy tych narządów długo mogą nie dawać żadnych objawów – dlatego tak ważne są badania.
Organizm człowieka stanowi jedną całość – narządy wewnętrzne, mózg, krew, gruczoły, hormony i wiele innych elementów ludzkiego ciała współpracuje ze sobą. Nieprawidłowości jednego narządu wpływają na inne. To samo dotyczy nerek, które pełnią niezwykle ważne funkcje w naszym organizmie.
Co warto wiedzieć o nerkach?
Nerki to narząd parzysty, położony w obrębie jamy brzusznej, pod przeponą. Zlokalizowane w okolicy lędźwiowej, znane są przede wszystkim z zadania, jakim jest filtrowania krwi. Nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii wydalane są w postaci moczu. Zdrowe nerki filtrują 100–180 litrów moczu pierwotnego w ciągu doby. Aż 99% wody wraca do krwioobiegu. Pozostaje 1%, który u dorosłej osoby zostaje przekształcony w około 1,5 litra moczu.
Kształtem nerki przypominają ziarno fasoli, wielkością natomiast zbliżone są do pięści. Składają się m.in. z nefronów – milionów drobnych jednostek odpowiedzialnych za odfiltrowywanie z krwi szkodliwych produktów i zachowywanie tych wartościowych. W ciągu doby osocze krwi filtrowane jest około 30 razy. Dzięki prawidłowej pracy nerek organizm ludzki i wszystkie jego narządy mogą pracować w niezmiennych, optymalnych warunkach. Zdrowe nerki to prawidłowa gospodarka hormonalna, wodna i elektrolitowa, a także wapniowo-fosforanowa. Prawidłowo funkcjonujące nerki to zdrowie całego organizmu.
Jakie funkcje pełnią nerki?
Zdrowe nerki pełnią trzy zasadnicze funkcje: wydalniczą, regulacyjną oraz wewnątrzwydzielniczą.
Wydalnicza funkcja nerek: w krwioobiegu ludzkiego organizmu znajdują się szkodliwe substancje, które muszą zostać usunięte i wydalone. To część składników odżywczych pobieranych z pożywienia, które nie są jednak wykorzystywane w całości. Wśród nich najwięcej jest produktów przemiany materii, m.in. mocznika i kreatyniny, a także kwasu moczowego. Ponadto w naszym krwioobiegu krążą różnego rodzaju toksyny, leki oraz inne substancje obce dla ustroju. Nerki filtrują krew – w kłębuszku nerkowym zachodzi proces oczyszczania jej i tworzenia moczu pierwotnego. W środkowej części nefronów odzyskiwane są cenne substancje. W końcowej natomiast mocz zostaje zagęszczony i wydalony przez moczowody do pęcherza.
Regulacyjna funkcja nerek: aby organizm działał prawidłowo, musi mieć zachowaną właściwą homeostazę. Nerki są odpowiedzialne za utrzymanie ilości i składu płynów ustrojowych oraz prawidłowego ciśnienia osmotycznego. Z jednej strony więc nerki usuwają nadmiar wody z organizmu, z drugiej natomiast zapobiegają utracie zarówno wody, jak i innych ważnych substancji, m.in. potasu i sodu. Nerki są też odpowiedzialne za zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej.
Wewnątrzwydzielnicza funkcja nerek: do prawidłowego funkcjonowania organizm człowieka potrzebuje m.in. witaminy D3, reniny oraz erytropoetyny. Nerki są głównym narządem, w którym wytwarzana jest aktywna witamina D3. Wydzielają też reninę – enzym pełniący bardzo ważną rolę w regulowaniu ciśnienia krwi. Natomiast erytropoetyna, również wytwarzana w nerkach, aktywuje proces tworzenia czerwonych krwinek.
Jakie są choroby nerek?
Niestety nerki, choć pełnią tak ważne funkcje w naszym organizmie, są jednymi z najbardziej zaniedbywanych narządów. Tymczasem choroby nerek przez długi czas przebiegają bezobjawowo. Rozpoznawane są najczęściej dopiero wtedy, gdy ich niewydolność wpływa na inne narządy lub gdy pojawiają się nagłe, trudne do zniesienia dolegliwości.
Najczęstsze choroby nerek to:
Kamica nerkowa – to odkładanie się w nerkach twardych złogów. Mniejsze zostają wydalone z moczem. Większe mogą spowodować napad kolki nerkowej. Objawia się ona bardzo silnym, trudnym do wytrzymania bólem w obrębie dróg moczowych. Przyczyną kolki nerkowej jest przemieszczanie się złogu z miedniczki nerkowej przez przewód moczowy. Nieregularna powierzchnia „kamieni” podrażnia delikatne ścianki moczowodów.
Zapalenie nerek – wyróżnia się trzy rodzaje zapalenia nerek: odmiedniczkowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek i śródmiąższowe zapalenie nerek. Choroby te różnią się przyczyną problemu oraz występującymi objawami. Zapalenie nerek może być spowodowane m.in. lekami, bakteriami E. coli w nerce, a także pojawić się jako powikłanie po infekcji.
Nowotwór nerki – to jeden z rzadszych nowotworów. Pojawia się jako guz pierwotny (np. rak jednokomórkowy nerek) lub guz przerzutowy z innych narządów.
Przewlekła niewydolność nerek – choroby nerek mogą doprowadzić do zniszczenia miąższu nerkowego, którego zadaniem jest filtrowanie krwi. Nerki, które nie mogą prawidłowo pełnić swojej funkcji, obniżają wydajność o połowę, a w postępie choroby – nawet jeszcze bardziej. Objawem niewydolności nerek jest wzmożone pragnienie i zwiększona potrzeba oddawania moczu, a także wzrost stężenia mocznika i kreatyniny we krwi.
Wśród innych schorzeń obejmujących te narządy można wymienić m.in. wielotorbielowatość nerek, nefropatię cukrzycową, zespół Alporta, nadciśnienie nerkopochodne czy ropień nerki.
Jak dbać o nerki?
Dbając o ogólne zdrowie i kondycję organizmu, mniej lub bardziej świadomie dbamy też o nasze nerki. Zdrowa dieta, bogata w warzywa i owoce, aktywność fizyczna, wypijanie odpowiedniej ilości płynów – wszystko to pomaga utrzymać prawidłową masę ciała i zapobiega chorobom nerek. Unikać należy natomiast nadmiernego spożycia soli, diet białkowych oraz nadużywania substancji nefrotoksycznych, takich jak niesteroidowe leki przeciwbólowe (m.in. ibuprofen).
Bardzo ważne jest też wykonywania badań kontrolnych – morfologii krwi i badania ogólnego moczu. Dotyczy to szczególnie osób z grupy podwyższonego ryzyka – cierpiących na cukrzycę lub nadciśnienie tętnicze, a także mających przypadki chorób nerek w rodzinie. Wczesne wykrycie schorzeń tych ważnych narządów zwiększa szansę na skuteczne leczenie i powrót do zdrowia.
