Prawidłowe odżywianie pacjenta leczonego dializą otrzewnową to jego ważny wkład w skuteczność terapii. Dieta przy niewydolności nerek jest specyficzna – musi zawierać dużo węglowodanów, nienasyconych tłuszczów i białek. Za to trzeba ograniczyć potas, fosforany, a także ilość przyjmowanych płynów.
Nerki pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie. Ta powszechnie znana to oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii oraz nadmiaru wody. Uszkodzone nerki utraciły nie tylko tę funkcję, ale też m.in. zdolność do równoważenia elektrolitów. Właśnie dlatego leczenie dializą otrzewnową wymaga przestrzegania kilku bardzo ważnych zasad.
O czym trzeba pamiętać będąc dializowanym otrzewnowo?
Prawidłowy przebieg dializ otrzewnowych jest ściśle uzależniony od właściwego żywienia. Plan układany jest indywidualnie dla każdego pacjenta – lekarz bierze pod uwagę m.in. wiek, stan zdrowia, a także stopień zaawansowania choroby nerek. Dieta powinna dostarczać od 35 do 40 kcal / kg masy ciała. Oznacza to, iż dorosły człowiek dziennie musi spożywać 2000-2500 kcal. Bardzo ważne jest też regularne kontrolowanie przyrostu masy ciała. Szczególnie dotyczy to pacjentów, którzy nie oddają często moczu.
W okresie leczenia dializami otrzewnowymi należy ograniczyć do minimum spożycie soli i cukru. W istocie są one w ogóle niewskazane zarówno w chorobach nerek, jak i w profilaktyce. Sól zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, natomiast cukier – cukrzycy typu 2. Ponadto przy dużym spożyciu soli zwiększa się zapotrzebowanie na płyny. Gdy poziom sodu jest wysoki, może dojść do zatrzymania wody w organizmie. Należy przy tym pamiętać, iż sód znajduje się nie tylko w soli kuchennej dodawanej do potraw, ale też w wędlinach, kiełbasach, mrożonych pizzach, konserwach i wielu innych produktach wysokoprzetworzonych.
Leczenie dializami otrzewnowymi wymaga ograniczenia przyjmowania płynów. Dietetyk lub lekarz prowadzący określi indywidualnie dopuszczalną dzienną ilość spożycia wody, napojów itp. Należy przy tym pamiętać, iż woda to też zupy, sosy, warzywa, owoce i wiele innych produktów. W gorące dni warto przebywać w chłodnych miejscach – w ten sposób zmniejszymy pragnienie. Szklankę wody mogą zastąpić np. mrożone owoce lub warzywa. A gdy już trzeba zaspokoić pragnienie napojem czy herbatą, najlepiej wybierać małe filiżanki czy szklanki i pić małymi łykami. Wszystkie te „triki” pozwolą zachować dobre samopoczucie przy maksymalnym ograniczeniu przyjmowania płynów.
Co jeść będąc dializowanym otrzewnowo?
Dieta przy dializie otrzewnowej powinna składać się z 5 niewielkich posiłków. Głównym składnikiem dostarczającym energii są węglowodany – muszą pokrywać 40-50% dziennego zapotrzebowania na energię. Do zalecanych produktów zaliczają się przede wszystkim kasze, ryże i makarony.
Ze względu na zwiększone ryzyko podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi u osób z niewydolnością nerek, lekarze zalecają ograniczenie spożycia tłuszczów – drugiego najważniejszego źródła energii z pożywienia. Przede wszystkim należy unikać pokarmów obfitujących w tłuszcze nasycone, a także cholesterol. Znacznie bardziej korzystnie działają na organizm tłuszcze nienasycone, np. tłuste ryby morskie czy oliwa z oliwek.
Węglowodany i tłuszcze muszą stanowić ważny element diety osoby dializowanej otrzewnowo. Jeśli organizm nie będzie miał dostępu do wystarczającej ilości energii dostarczanej z tych składników, sięgnie po białka. Uwalnianie ich z tkanki mięśniowej wiąże się z dużym ryzykiem znacznego osłabienia organizmu.
Białka podczas dializy otrzewnowej
Leczenie chorych nerek często wiąże się z wprowadzeniem diety niskobiałkowej. Zmiana ta ma na celu utrzymanie czynności tych narządów. Jednak sytuacja zmienia się, gdy stan pacjenta wymaga rozpoczęcia leczenia dializami otrzewnowymi. W tych okolicznościach zaleca się wprowadzenie do codziennego jadłospisu jak największej ilości produktów bogatych w wartościowe białko.
Wysoką zawartość białka znajdziemy m.in. w rybach, drobiu i wołowinie. Powinny one stać się ważnym produktem diety dializowanego pacjenta. Jeśli będzie ich za mało, może dojść do osłabienia mięśni, utraty wagi, niedożywienia, a co za tym idzie znacznego pogorszenia stanu zdrowia.
Potas i fosforany
Zdrowe nerki usuwają nadmiar różnych związków z organizmu. Potas jest jednym z tych pierwiastków, które w pewnych ilościach są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, natomiast w nadmiarze – szkodzą. Nadmiar potasu może spowodować arytmię serca i osłabienie mięśniowe. Dlatego w leczeniu dializami otrzewnowymi należy ograniczyć jego spożycie. Pierwiastek ten znajduje się przede wszystkim w czekoladzie i różnego rodzaju produktach mlecznych, ziemniakach, a także w niektórych owocach – pomidorach, bananach i morelach. Duże ilości potasu zawiera też większość napojów izotonicznych.
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku fosforanów. Wchodzący w ich skład fosfor pełni ważną funkcję m.in. w układzie kostnym człowieka. Jednak zbyt wysoki poziom fosforanów prowadzi do osłabienia i łamliwości kości. Dzieje się tak, ponieważ związki te wypłukują wapń, przyczyniając się do rozwoju tzw. mocznicowej choroby kości. Nerki osoby chorej nie są w stanie usunąć nadmiaru fosforanów w organizmie. Dlatego przy dializach otrzewnowych tak ważne jest ograniczenie produktów takich jak m.in. fasola, orzechy i przetwory mleczne.
W skrajnych przypadkach lekarz prowadzący może zapisać pacjentowi leki wiążące potas lub fosforany. Zapobiegną one szkodliwym skutkom nadmiaru tych składników. Najlepszy efekt przynoszą przyjmowane wraz z jedzeniem. Ze względu na dużą trudność w utrzymaniu prawidłowej diety osoby leczonej dializami otrzewnowymi, nefrolog może zadecydować o konieczności wspomagania organizmu suplementami diety. Pomagają one uzupełnić niedobory składników odżywczych i zapobiec niedożywieniu. Nigdy jednak nie należy ich przyjmować na własną rękę – przy niewydolności nerek wszelkie zmiany w diecie i przyjmowanych środkach muszą zostać skonsultowane z lekarzem prowadzącym.
